Trektellen blijft onverminderd populair in Vlaanderen en Nederland, mede door het succes van de website trektellen.nl. Je eigen gegevens invoeren en meteen kunnen vergelijken met die van tientallen andere telposten, mogelijkheden om zelf bewerkingen uit te voeren met een kolossale hoeveelheid data, … we hadden er enkele tientallen jaren geleden alleen maar kunnen van dromen. Toch is dit trektellen in onze regio eerder beperkt. Met moeite kunnen alle posten gelijktijdig bezet worden, worden er in vergelijking weinig teluren geklokt en zijn er op één post meestal onvoldoende tellers aanwezig. Reden? Misschien de drempelvrees, de moeilijkheidsgraad of toch eerder … onbekend maakt onbemind? Misschien kan daar verandering in gebracht worden met een aantal activerende hulpmiddelen.
Te beginnen met een overzicht en beschrijving van de belangrijkste trektelposten in onze regio: Leefdaal Plateau, Pompstation Meerbeek, Kesselberg en Groenendaal, gevolgd door het voorstellen van dé tool om het trektellen onder de knie te krijgen: Trektellen – herkenning en roepjes
Trektellen … in de regio
Een telpost is een vast punt vanwaar gedurende het gehele jaar onder alle omstandigheden de vogeltrek kan worden waargenomen. Bij het kiezen van een locatie voor een telpost zijn een aantal criteria bepalend. Je dient vanaf de telpost best in alle richtingen vrij zicht te hebben. Gedurende de periode van het jaar dat er geteld wordt, moet er kunnen geteld worden. Maïsaanplantingen bijvoorbeeld kunnen daarbij erg belemmerend en frustrerend werken. Aangezien het best is om meerdere jaren op eenzelfde plaats te tellen (telgegevens krijgen meer waarde) moet er ook gekeken worden naar de toekomst. Gebieden met jonge bosaanplant, periodieke overstromingen door hoge waterstanden of mogelijke industriebestemming worden best vermeden. Een geluidsarme omgeving geeft ook een meerwaarde bij de zangvogeltrek. Daarnaast kan de vogeltrek in een gebied door plaatselijke factoren beïnvloedt worden. Een heuvelrug, een rivier, een stroomdal of een bosrand kan een koersbepaling, koerswijziging of zelfs stuwing geven. Een perfecte telpost zal je niet echt vinden, maar de vier meest bezette telposten in onze regio (Plateau Leefdaal, Pompstation Meerbeek, Kesselberg en Groenendaal) komen zeker in aanmerking.
Trektelpost Leefdaal Plateau
Het plateau van Leefdaal is hoofdzakelijk een akkergebied dat tot op heden gespaard is gebleven van grootschalige ruilverkavelingen. De absolute sterkte van het plateau is dat het tot 60 meter boven de valleigebieden ligt. Die hoogteverschillen zorgen voor schitterende vergezichten in alle richtingen voor de volle 360°. Dit maakt het ook tot dé trektelpost bij uitstek van de regio. Het weidse uitzicht maakt dat zowel vogels boven de Dijlevallei, boven Leuven als boven de Brabantse steilrand al van ver kunnen opgepikt worden. Nog een belangrijke troef is dat er zowel in het voorjaar als in het najaar geteld kan worden. In geen van de ander telposten is dit het geval. Daartegenover is het een groot gebied waarover de vogels zeer breed uitgesmeerd passeren, determinaties moeten soms op zeer grote afstand gebeuren en meerdere tellers zijn echt noodzakelijk. Zoals op elke telpost krijg je door het rotatiesysteem in de akkerbouw jaar na jaar te maken met wisselende muren van maïs waardoor de post een honderdtal meter kan variëren qua locatie. Doorgaans wordt geteld op het hoogste punt van het verlengde van de Hollestraat, een landbouwweg met twee betonstroken parallel aan de Blokkenstraat(oostelijke verrekijkertje op onderstaande kaart), maar in sommige jaren (met name in het voorjaar) wordt er ook geteld langs de Langestraat (westelijke verrekijkertje op onderstaande straat). Neem bij twijfel over de exacte locatie contact op met trektellen.dijleland@gmail.com.
De grootste aantallen doortrekkende vogels heb je in de periode tweede helft september en vooral oktober. Grote groepen Aalscholvers, Kieviten, Houtduiven, Graspiepers, Vinken, Kepen, Spreeuwen, Zanglijsters, Koperwieken, Kramsvogels en Veldleeuweriken passeren dan. Meer dan 10.000 vogels op een paar uur tijd … het is elke keer opnieuw verbazingwekkend. Eens de ochtendlijke stroom zangvogels afneemt, komt met de stijgende temperatuur de thermiek op gang en kunnen een groot aantal Buizerden en Sperwers doorkomen. Ook Torenvalk, Slechtvalk, Rode wouw, Blauwe kiekendief, Smelleken en misschien nog een late Visarend kan je zien doortrekken of tijdelijk ter plaatse jagend waarnemen. In deze massa voorbijtrekkende vogels zitten er elk jaar wel een aantal zeldzaamheden, ook wel eens ‘krenten’ genaamd. Zo zijn de voorbije jaren Zwarte Ooievaar, Morinelplevier, Ruigpootbuizerd, Roodkeelpieper en Ijsgors de revue gepasseerd. Het akkerlandschap met verspreide bosjes maakt dat er na de nachttrek ook interessante pleisteraars zoals Paapjes en Tapuiten aangetroffen kunnen worden.
De telpost is het makkelijkst te bereiken via de Langestraat (Bredeweg). Op meerdere plaatsen langs de Delle zijn vlakke stukken waar je je auto kan parkeren, maar ook op het rijvak zelf kan geparkeerd worden, zolang de auto goed zichtbaar is en het fietspad of tractoringangen niet versperd worden. Ook ter hoogte van het bosje langs de Kleine Hollestraat kan geparkeerd worden, maar deze straat is voornamelijk bedoeld voor landbouwverkeer en is niet geschikt voor lagere auto’s.
Bezoek via deze link de pagina van deze trektelpost op trektellen.nl.
Trektelpost Pompstation Meerbeek
Deze telpost bevindt zich op de ongeveer 90 meter hoge Brabantse steilrand die in Meerbeek plots uit de Vlaamse vlakte oprijst met een ver zicht richting noorden. Bij helder weer kan je het Atomium zien en kijk je over de Sint-Romboutstoren in Mechelen zo tot aan de waterdamppluim van de kerncentrale van Doel. Ooievaars, reigers, Kraanvogels en roofvogels kan je waarnemen en determineren boven het bos van Merode en het Dorenveld. Afhankelijk van waar je staat, heb je ook zicht op het oostelijk gelegen plateau van Leefdaal en de vallei van de Voer. In het najaar heeft Meerbeek het grote voordeel dat de vogels vaak lager en mooi overvliegen doordat ze vanuit het noorden tegen deze steilrand opbotsen. De boscomplexen net ten oosten en ten westen zorgen dan vermoedelijk weer voor meer geconcentreerd overvliegen waardoor de voorbijtrekkende aantallen vogels hoger liggen dan op de andere trektelposten. In omgekeerde richting (voorjaar) is deze post niet geschikt en wordt daarom enkel in het najaar bemand. Nergens op deze telpost heb je 360° vrij zicht. Het zicht wordt beperkt door de kruinen van aanwezige bosjes en de houtkanten van de holle wegen. De jaarlijkse locatiekeuze van de post is zoals altijd bepaald door wisselende maïsaanplantingen maar de windrichting van de dag kan hierbij ook een belangrijke rol spelen. Bij tegenwind hebben de vogels de neiging om het valleitje net ten noorden van de heuvelrug te volgen om zo dan uiteindelijk toch over te vliegen net voor de bosjes aan de jeugdinstelling aan de Hollestraat. Bij wind in de rug vliegen ze daarentegen meer verspreid. Nog een bijkomende niet te onderschatten hindernis op deze telpost, is de aanhoudende geluidshinder van de nabij gelegen E40. Als je weet dat het horen van roepjes van overvliegende vogels van essentieel belang is bij het trektellen kan dit vaak frustrerend zijn.
De voorbije jaren zijn er ook hier heel wat krenten opgepikt. Zo werden Strandleeuwerik, Roodkeelpieper, Europese kanarie, Griel en Ortolaan waargenomen.
De gebruikelijke locaties liggen in de buurt van de Hulstbergstraat en parkeerplaats is er aan het pompstation zelf langs de Heerbaan in Meerbeek (zie kaartje). In 2017 en 2018 wordt iets westelijker geteld, vlakbij de gesloten jeugdinstelling. Deze locatie is het best te bereiken vanaf de kiezelsteenparking langs de Hollestraat, t.h.v. de gesloten jeugdinstelling. In het voorjaar wordt er normaalgezien geteld naast de Coigesteenweg, in de buurt van het kinderdagopvangcentrum De Eglantier. Neem bij twijfel over de exacte locatie contact op met trektellen.dijleland@gmail.com.
Bezoek via deze link de pagina van deze trektelpost op trektellen.nl.
Trektelpost Kesselberg
Dit is de jongste spruit van de telposten. Hier wordt nog maar een paar jaar geteld. Misschien onmiddellijk een mogelijk misverstand uit de weg ruimen. De trektelpost ligt niet op de eigenlijke Kesselberg. De Kesselberg is een 75m hoge heuveltop deel uitmakend van een aaneengesloten Hagelandse heuvelrug met steile hellingen. De Chartreuzenberg maakt daar ook deel van uit en hierop is er een uitgestrekt plateau met een O-W-oriëntatie. Het is op dit plateau dat de trektelpost gesitueerd is, maar binnen de gebiedsafbakening van waarnemingen.be wordt dit als Kesselberg ingetekend.
Deze telpost ligt ook als enige van de drie aan de oostelijke kant van Leuven. Het plateau bevindt zich op het einde van een trechtervormige groene zone met heel wat natuur- en bosgebieden tussen Rotselaar en Aarschot. Als je de NO-ZW-trekrichting vanuit dit eindpunt doortrekt tot ten zuiden van Leuven dan kom je perfect uit op de oostkant van Meerdaalwoud. Vermoedelijk vormt dit de belangrijke aantrekkingskracht voor trekvogels. Het plateau heeft een beperkte zichtbaarheid door een volledige omranding met bomen, weliswaar op respectabele afstanden. Op zich vormt dit niet echt een probleem want door de hoogteligging en de trechtervorm steken de vogels vlak voor de telpost het plateau over. Dit maakt dat de vogels geconcentreerd, laag en mooi waarneembaar langsvliegen. Bij tegenwind steken ze het plateau meer oostelijker over en volgen ze de zuidelijke bosrand om dan aan de telpost de Lemingvallei over te steken richting Meerdaalwoud. De locatie is zeer rustig en kent zo goed als geen geluidshinder. Op mooie dagen wordt de steile N-helling vaak door roofvogels gebruikt om al thermiekend hoogte te winnen wat vaak mooie ‘bellen’ Buizerden oplevert.
De voorbije jaren zijn ook hier zeldzaamheden waargenomen zoals Roodpootvalk, Europese kanarie, Grote pieper en Ijsgors.
Afhankelijk van de maïsaanplantingen kan er vanaf twee locaties geteld worden. Beiden liggen langs de weg Chartreuzenberg en geparkeerd kan er worden vlak voor de wijngaard (Domein Chartreuzenberg). Neem bij twijfel over de exacte locatie contact op met trektellen.dijleland@gmail.com.
Bezoek via deze link de pagina van deze trektelpost op trektellen.nl.
Trektelpost Grvenendaal, Het Block
De vierde trektelpost van het Dijleland bevindt zich in de unieke setting van begrazingsraster “Het Block” bij Groenendaal (Hoeilaart) in het Zoniënwoud. Als historisch verantwoorde naam voor de trektelpost werd “Grvenendael Het Block” (met v = u) gekozen. Dit gebied herbergde eeuwen geleden immers de landbouwgronden en boomgaarden van de priorij van Groenendaal, en kan op historische kaarten zoals die van Ignatius Vander Stock (1661) onder die naam teruggevonden worden .
Omwille van het historische landgebruik heeft dit gebied steeds haar open karakter behouden en bood ze op het einde van de 19e eeuw de mogelijkheid om de oefenrenbaan van Groenendaal aan te leggen. Rond de eeuwwisseling verdwenen de laatste renpaarden van de piste en in 2014 ruimden zij plaats voor enkele permanent aanwezige Schotse hooglanders, die bijdragen tot een gevarieerd beheer van dit gebied.
In het midden van het begrazingsraster bevindt zich een uitkijkplatform van waarop de trektellingen plaatsvinden.
De trektelpost is te bereiken vanaf de parking van het Bosmuseum Jan van Ruusbroec bij de Tumulidreef. Na een korte wandeling door het Arboretum van Groenendaal bereik je de oostelijke ingang van het begrazingsraster. Van daaruit is het nog een honderdtal meter stappen tot het houten uitkijkplatform. Bij interesse of voor meer informatie en teldagen kunt u terecht bij Dirk Raes (dirk.raes[at]lne.vlaanderen.be), de coördinator van deze trektelpost.
Bezoek via deze link de pagina van deze trektelpost op trektellen.nl.
Nu de locaties van de meest bezette trektelposten uit de regio gekend zijn, kan je het trektellen zelf komen ervaren. In het najaar zullen vanaf september de posten vanaf zonsopgang en zeker in het weekend vaak bemand zijn.
Trektellen … valt te leren
Bij het trektellen vormen de herkenning van roepjes en de vluchtkenmerken de basis voor de uiteindelijke determinatie van een meestal snel voorbij vliegende vogel en waarschijnlijk schrikt dit velen af. Het lijkt (te) moeilijk te zijn. Toch zijn dit zaken die perfect te leren zijn. Op het internet vind je mits een beetje zoekwerk een veelheid aan info: vluchtroepjes kan je terugvinden op Xeno-Canto en de vluchtkenmerken met foto’s zijn bijvoorbeeld terug te vinden op Trektellen.nl. Deze info staat zeer verspreid en nergens heb je zo … alles bij elkaar. Misschien dat ook daarom al velen afhaken. Iedereen heeft in onze jachtige maatschappij immers tijd te kort. Daarom waagde onze trektelcoördinator Gert Vandezande een poging om al deze gegevens te bundelen in één enkele tool: “Trektellen – herkenning en roepjes″. Deze tool kan gratis gedownload worden op deze pagina.
Met deze informatie zou het trektellen wat minder onbekend en onbemind moeten geworden zijn zodat we de komende jaren de trektelposten wat meer en regelmatiger kunnen bezetten, hopende dat we ook in onze regio een voldoende bijdrage kunnen leveren tot de veelheid aan informatie die uit deze trektelgegevens gehaald kan worden. Via onze Facebookpagina, mailinglist en deze website (nieuws en activiteiten) proberen we zo volledig mogelijk aan te geven wanneer de trektelposten bezet zullen zijn.
Voor meer informatie kan je altijd terecht bij ondergetekende (via trektellen.dijleland@gmail.com).
Tot op één van de telposten!
Gert Vandezande
Trektelcoördinator Natuurstudiegroep Dijleland
trektellen.dijleland@gmail.com